Cumhuriyet kenti Karabük..
Bu niteleme insanın içinde her zaman bir sıcaklık ve alaka oluşturur.
Söyleme biçimi adeta sizlere, bir gücü simgeler…
Sanki cumhuriyet sözcüğü ilk kez bu mekanda söylenmiş gibi bir his uyandırır…
Evet öyküye biraz gerilerden başlarsak şöyle dememiz gerekir:…
İmparatorluk yıkılmıştır.
Elde avuçta bir şey yoktur.
Genci ,yaşlısı umumi harpte(I.Dünya Savaşı) adeta yok olup gitmiş,acı türkülere esin kaynağı olmuştur.
Ülke ,kendi ihtiyaçlarını kendisi karşılayamamaktadır.
Ne varsa,ihtiyaç namına dışarıdan gelmektedir.
Bir avuç insan ve yoksul halk bitkin kara kara düşünmektedir.!
Lozan Antlaşmasıyla bağımsızlığına kavuşmuş ancak ekonomik açıdan büyük bir ızdırap çeken ülkede, sanayi hamleleri gerçekleştirmek için bir dizi toplantılar yapılmakta,kongreler düzenlenmektedir.
Ülkede burjuva sınıfı yoktur.
Yatırımları gerçekleştirecek sermayedar sınıfı yaratmak gerekir.
Özel girişimciliği destekleyen özendiren yasalar çıkarılır ancak bir türlü istenilen sonuç alınamaz…
Devlet ekonomiye müdahale etmek zorunda kalır.
İmparatorluğun özel mülkiyeti kabul etmeyen , sınıfsız yapısı genetik sürekliliğini yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinde de ne yazıktır ki devam ettirir.
Önce işe ;özel girişimin gücünün yetmediği alanlarda devlet büyük yatırımları kendi eliyle gerçekleştirir biçiminde bir düşünce ile başlanır.
Devletçilik adını alan ve dünyanın hiçbir yerinde görülmeyen bu ekonomik sistem Türkiye’de uygulamaya konur.
1929’da ABD’de başlayan ve etkileri bütün kapitalist ülkelerde hissedilen ekonomik kriz dünyayı sarsarken,Türkiye bundan en az etkilenen ülke olarak,kendi oluşturduğu modelini uygulamaya başlar…
Çünkü Teşvik-i Sanayi Kanunu yani özel teşebbüsü destekleme politikası başarısızlığa uğramıştır.
Devletçi model uygulanmadan önce ilk beş yıllık sanayi planı hazırlanır.
Artık fabrikalar açılacak ve ülke,tüketim ekonomisinden üretim ekonomisine geçecektir.
Bu anlayışın ağır sanayi yatırımlarını içeren coğrafyasında da ,o zamanlar bir mahalle hüviyetindeki Karabük yer alır.
İlk ağır sanayi kuruluşunun İkinci Dünya Savaşı’nın dayattığı güvenlik sebebiyle çanak içinde bir vadi görüntüsü sergileyen bu topraklara yatırım yapılmasına,İktisat Vekilinden daha çok o zamanın Genelkurmay Başkanı olan Mareşal Fevzi Çakmak’ın hazırladığı rapor yön verir.
Karabük ,Öğlebeli’ne bağlı 13 mahallelik kimsenin görse bile hatırlamakta zorluk çekeceği bir yer konumundadır.
Sonra1935 yılında tren istasyonuna isim babalığı yapar.
3 Nisan 1937’de zamanın Başbakanı İsmet Paşa’nın,İngiliz Büyükelçisi Persi Loren ve Brassert firması yetkilisi Mr.Brassert ile birlikte Demir-Çelik tesislerinin yapılması için attığı harç ,yörenin geleceğini bir anda değiştirir.
Tarihe, Cumhuriyetin ilk ağır sanayi kuruluşu Karabük’e kuruldu biçiminde çok önemli bir not düşülmesine yol açar.
Karabük yatırımı ülkeye uğurlu gelir.
Türk mucizesi kavramı, kendisini sadece düşman karşısında Kurtuluş Savaşı’nda değil aynı zamanda ekonomi alanında da göstermiş, büyük bir övünçle tarihe geçme başarısı göstermiştir.
Oluşan zenginlik çerçevesinde, planlı bir anlayışla mimari açıdan yeni bir kentin inşası işi başlamış ve ortaya çok güzel bir şehir ortaya çıkmıştır.
Devletçi ekonomi ile birlikte yeni bir şehir doğmuştur.
O kent ,Yenişehir adıyla mimarlık tarihi derslerine konu olacak biçimde gelecek kuşaklar için koruma altına alınmak zorundadır.
Daha doğrusu Yenişehir, Cumhuriyet’in Karabük’e armağanıdır.
Bir tarih ve kültür birikimi olan bu mekanı ayakta tutabilecek miyiz.?
Büyük muamma…!
Hem de ne muamma…