İSTANBUL (AA) – GÜLSELİ KENARLI – Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü ve ODTÜ İklim Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, Türkiye'yi çevreleyen denizlerde yüzey suyu sıcaklıklarının deniz ekosisteminde değişimlere neden olduğunu, iklime dirençli kentler üzere iklime dirençli deniz ekosisteminin hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi.
Küresel sıcaklık ortalamasının rekor düzeylere eriştiği bu yaz, deniz suyu sıcaklıklarında da rekor bedeller kaydedildi.
Türkiye'yi çevreleyen denizlerdeki sıcaklık pahalarını 1984'ten itibaren sistemli olarak ölçen ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsünün müdürü Salihoğlu, bu yıl ocak ayından bu yana yaptıkları ölçümlerde elde ettikleri bilgilerle ilgili AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Ocak ayına deniz yüzey sularının çok yüksek kıymetlerde başladığını bildiren Prof. Dr. Salihoğlu bahar sıcaklıklarının ortalamanın altında kaldığını, yazın yüksek sıcaklıkların gelmesiyle deniz yüzey suyu sıcaklıklarında da en yüksek pahalara çıkışların görüldüğünü belirtti.
Akdeniz'in farklı bölgelerinde, ocak ayında bugüne kadar görülmüş en yüksek sıcaklıklara ulaşıldığına dikkati çeken Salihoğlu, “İskenderun Körfezi'nde ocak ayı ortalaması 18-19 dereceyken bu yıla 20 dereceyle girdik. Mersin Körfezi, Antalya, Fethiye'de de sayılar tıpkı. Kış çok sıcak başladı, buralarda rekorlar gördük.” dedi.
Salihoğlu, ocak ayı ortalama sıcaklığının 8-10 derece olduğu Marmara Denizi'nde bu yılın birinci ayında 12 derece, ortalamanın 8 derece olduğu Batı Karadeniz'de de yeniden 12 derece sıcaklık kıymetine ulaşıldığını kaydetti.
– Yaz devri sıcaklık değerleri
Karadeniz'de temmuz sonu, ağustos ortasında genelde azamî sıcaklıklara ulaşıldığını, Marmara Denizi'nde de Karadeniz'e benzeri bir durum olduğunu anlatan Salihoğlu, şu bilgileri paylaştı:
“Batı Karadeniz'de daha evvel deniz yüzey suyu sıcaklıkları 26 derecenin üzerine çıkmış, bu yıl da 26 derece civarını bulmuş. Ağustos ayı başından itibaren deniz yüzey suyu sıcaklıkları poyrazın tesiriyle düşüşe geçiyor. Doğu Karadeniz'de rüzgarların tesiri daha az, ağustos sonu prestijiyle 27,5-28 derece sıcaklıklar var, bunlara biz anomali diyoruz, görülenin üzerinde sıcaklıklar. Marmara Denizi'nde ise Bandırma ve Erdek'te 24, İzmit Körfezi 23,7 dereceyle, ortalamalarda devam etti ve ağustos başından itibaren görülen önemli poyraz, suların soğumasına ve karışmasına sebep oldu.”
Deniz yüzey suyu sıcaklıklarının Akdeniz ve Ege'de ağustos ayı boyunca en üst düzeylerde seyrettiğini vurgulayan Salihoğlu, “Akdeniz ve Ege'de eylül ortalamalarının üzerinde deniz yüzey suyu sıcaklıklarını bekliyoruz. Marmara ve Karadeniz önemli bir karışım geçirdi, buraların ortalamanın üzerinde sıcaklıklara çıkıp çıkmayacağını bekleyip göreceğiz. El Nino ya da diğer sebeplerden önemli bir sıcak hava dalgası gelmezse sayılar ortalama kıymetlerde devam eder. Doğu Karadeniz'de sıcaklıklar beklenenin üzerinde olabilir.” diye konuştu.
– Isınmanın denizlere etkisi
Salihoğlu, sıcaklık artışlarıyla birlikte denizlerin daha katmanlaşmış bir yapıya dönüştüğünü, yüzeydeki sıcak su daha hafif olduğu için bu suyun denizdeki karışımı azalttığını ve ekosistemi etkilediğini, buharlaşmanın arttığını ve derinlere ulaşan su kütlelerinin değişmeye başladığını tabir etti.
Akdeniz'in ısınmasının, alt katmanını oluşturduğu Marmara'nın derin suyunda ısınmaya sebebiyet verdiğine, Ege Denizi'nin de rüzgar yapısından ötürü iklim değişikliğinde en az etkilenen bölge olduğuna değinen Salihoğlu, Karadeniz'de daha evvel 70-80 metrelerde başlayan ve kalınlığı 150 metreye kadar çıkabilen soğuk orta tabakanın artık görülmediğinin altını çizdi.
Barış Salihoğlu, denizlerdeki değişimler hakkında şu detayları paylaştı:
“Karadeniz’in yüzeyindeki yoğunluk az olduğu için derinle karışım aslında azdı, bu düzgünce artmaya başladı, soğuk orta tabakanın ortadan çıkmasıyla oksijensiz sular giderek yüzeye yaklaşıyor, bu durum şu anda bütün ekosistemi baştan sona değiştiriyor. Esasen kirlilik, balıkçılık, istilacı cinsler baskısı ağır bir deniz, bir de üstüne fizikî değişimler eklediğiniz vakit ekosistemin tüm direncini azaltıyorsunuz. Marmara Denizi'nin direnci çok azalmış durumda, 25 metrenin altında kirlilikten dolayı oksijen azalmıştı, yüzeydeki sıcaklıklar düzgünce artıyor, ekosistemi buraya hapsediyor ve oksijeni azaltıyor. Marmara şu anda marjinal bir noktada, bir eşikte. Hiç istemediğimiz bir noktaya gerçek da kayabilir. Akdeniz'de yapı giderek değişiyor, artan sıcaklıklar Kızıldeniz çeşitlerinin giderek Ege'ye oradan da Marmara ve Karadeniz'e hakikat yayılmasına yol açmış durumda. Deniz üretkenliği kimi bölgelerde artarken birtakım bölgelerde düşmekte. Kıyılarda, bilhassa İskenderun, Mersin Körfezi üzere bölgelerde giderek oksijen düzeylerinde iklim baskısının da tesiriyle azalma görüyoruz.”
– “İklime dirençli deniz ekosistemleri” önerisi
Salihoğlu, alınması gereken tedbirleri ise şöyle sıraladı:
“Bütün denizlerimizdeki kirlilik, avcılık üzere baskıları denetim altına almamız, denizleri planlamamız, müdafaa alanlarını artırmamız lazım yoksa iklime dirençli denizler oluşturamayız. Nasıl 'iklime dirençli şehirler' diyorsak, denizi de tıpkı halde planlayıp iklime dirençli deniz ekosistemlerini hayata geçirmemiz gerekiyor. Hem Akdeniz'in hem Karadeniz'in ekosistemini yansıtan Marmara zati o denli bir yerde ki, burada olacak bir değişim başka denizleri tesirler, öbür denizlerde olacak değişimler de burayı tesirler. Geçmişte bu etkiyi gördük, 'yıkım' ya da 'rejim değişikliğinin' domino taşı tesiri yapması beklenir.”
