Eski Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Lideri Prof. Dr. Mustafa Şentop, “Geleceğin Türkiye’sinin anayasasının halkın seçtiklerinin iştiraki ile onların önceliği ile hazırlanması gerekiyor. Yeni anayasa muhtaçlığı Türkiye’de hala devam ediyor” dedi.
Eski TBMM Lideri Prof. Dr. Mustafa Şentop, Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nde (OMÜ) öğrencilerle bir ortaya geldi. Öğrencilere “Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset” bahisli bir konferans veren Şentop, anayasaların siyaset üzerindeki tesirine değinerek, anayasa tartışmaları hakkındaki görüşlerini belirtti.
Konferansın açılış konuşmasını yapan OMÜ Rektörü Prof. Dr. Fatma Aydın, “Prof. Dr. Mustafa Şentop, hem hukukçu ve siyasetçi kimliğiyle hem de akademik birikimiyle ülkemizin hukuk sistemine ve anayasal gelişimine çok kıymetli katkılarda bulunmuştur. İnsanlık tarihine bakıldığında her anayasa çalışmasının içinde bulunduğu toplumun kültürel ve siyasal özelliklerinden etkilendiği bilinmektedir. Bugün öğrencilerimizin anayasa, siyaset ve toplumsal hayat bağlamında yeni perspektifler kazanacaklarına inanıyorum” diye konuştu.
“Yeni dünya nizamını tasarlayanlar, ülkeleri ‘bizim çocuklar’ yönetsin istiyor”
Anayasaların siyaset üzerinde nasıl tesirleri olduğunu 2. Dünya Savaşı sonrası mağlup devletlerin anayasalarından örnekler vererek aktaran Prof. Dr. Mustafa Şentop, “Bizim çocuklar’ diye bir tabir var. 12 Eylül 1980 darbesi olduğunda ABD Başkanı Jimmy Carter’dı. Bir oyun izliyormuş, CIA Türkiye masası şefi bilgi veriyor. Türkiye’de darbe olduğunu söylüyor. O da başını çevirerek, ‘Kimler yapmış’ diyor. O da ‘Our boys’ (Bizim çocuklar) diyor. Sonra da Carter dönüp oyunu izlemeye devam ediyor. Yeni dünya tertibinde her ülkede demokrasi olsun, çok partili hayat olsun, hür seçimler olsun isteniyor ancak her ülkeyi de ’bizim çocuklar’ yönetsin istiyorlar yeni dünya tertibini tasarlayanlar. Lakin o mümkün değil. Özgür seçim olduğu takdirde bazen o ülkenin halkının çocukları seçilebilir, ’bizim çocuklar’ seçilemeyebilir. O vakit ne olacak? O vakit daha rafine bir şey geliştiriyorlar. Diyorlar ki kim kazanırsa o yönetsin fakat yönetirken ’bizim çocuklar’ üzere yönetsin. İşte bu anayasaların siyasetin temel parametrelerini içine alması ve siyasetin parametrelerinin anayasalar tarafından düzenlenmesinin manası bu. Kim kazanırsa kazansın aşikâr hudutlar içerisinde ülkeyi yönetsin lakin temel siyaset kararları ile ilgili olarak da biz bunları denetim altına alalım. 2. Dünya Savaşı’nın galipleri, mağlupların anayasalarını yapmıştır. İtalya’nın anayasası Amerikan işgal kuvvetleri tarafından hazırlanmıştır. İtalya hala o anayasa ile yönetiliyor. Almanya’nın anayasası yeniden Amerika denetiminde hazırlanmıştır, 1949 Bonn Anayasası. Japonların anayasası da Amerika işgal kuvvetleri tarafından hazırlattırılmıştır. Niçin bu yapılıyor? Bunlar örnek, çağdaş ülkeler. Bu ülkelerde kim idareye gelirse gelsin ’bizim çocuklar’ üzere yönetsinler kanısıyla yapılmış, siyasetin temel parametreleri anayasaların içerisine konulmuştur” formunda konuştu.
“27 Mayıs 1960 bürokrasinin rövanşı olarak görülür”
1960 darbesinin anayasa ile siyasete müdahale konusunda bir örnek olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Şentop, “Türkiye’deki durum da aslında 27 Mayıs 1960 darbesi ile bu hale dönüştürülüyor. Bir fikir adamı, Türkiye’nin 1960 darbesi ile 2. Dünya Savaşı’nın mağlupları ortasına girdiğini söylüyor. Gerçekten bu anlayışla anayasa hazırlanıyor. Öncesinde 1960’a kadar özgür seçimler yapılıyor ve Türkiye’de serbest seçimleri Türkiye’yi uzun müddet yönetmiş bürokratik politikler kazanamıyor. CHP, 1950-60 ortası yapılan seçimlerde iktidara gelemiyor. Bir seçim daha olacağı konuşuluyor ancak kazanamayacakları görülüyor. Türkiye’de tekrar seçimle iktidara, idareye gelemeyen bir siyasi görüşün seçim olmadan nasıl iktidara geleceği konusu konuşuluyor. Bunun akla gelen birinci yolu de askeri darbedir. 1954 sonrası ordu içerisinde bir ekip yapılanmalar bunu düşünmeye başlıyor. 14 Mayıs 1950 siyasetin zaferi olarak görülür, 27 Mayıs 1960 da bürokrasinin rövanşı olarak görülür. Yani seçimle iktidara gelemeyen bir anlayışı seçim olmadan iktidara getirmek. Darbe yaparak getirdiniz fakat bu nasıl devam edebilir? Türkiye’yi bu halde yönetim etmek mümkün değil. Türkiye 1945’te çok partili hayata geçmişti. 15 yıl sonra Türkiye’yi seçimsiz, tek partili bir idareye döndürmek mümkün değil. Tekrar seçim olacak lakin kazanma ümitleri yok. Bir formül arıyorlar. Seçimle iktidara gelemeyen anlayışı seçimi kaybetse de iktidara getirecek bir formül. İşte anayasa bu anlayışla siyasetin alanını büyük ölçüde etkileyen, daraltan bir yaklaşımla hazırlanıyor. Yani biz gelmesek, öbürleri da gelse bizim istediğimiz üzere yönetsinler anlayışı” sözlerini kullandı.
“Geleceğin Türkiye’sinin anayasasını halkın seçtiklerinin hazırlaması gerekiyor”
Türkiye’nin bugün ve gelecek için yeni bir anayasaya muhtaçlığı olduğunu vurgulayan Şentop, şunları söyledi:
“Eğer biz hükümeti bu istikrarlara muhtaç olmaktan çıkartırsak, direkt halkın seçtiği bir biçime dönüştürürsek o vakit bu sorunu büyük ölçüde çözmüş oluyoruz. Bugünkü Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile yaklaşımımız buydu. 15 Temmuz’dan sonra bunu gördük. Devleti ve milleti tahkim etmek gerektiğine dair genel kanaat oluştu ve hükümet sistemi değişmiş oldu. Anayasaların siyasetin alanını kapatan, örten yaklaşımı büyük ölçüde burada tasfiye edilmiş ve olağanlaşmış oldu. Bir de Türkiye’nin halkın seçmiş olduğu bir parlamento tarafından yapılan bir anayasaya muhtaçlığı var. Bu yalnızca sembolik şey değil fakat o denli düşünülse bile değerli bir şeydir. Bugüne kadar anayasaları darbeciler yapmış. Değerli değişiklikler yapılmış amenna lakin sonuçta Türkiye’de sivil, halkın seçtiklerinin bir anayasası olması lazım. Anayasalar da yaşayan her varlık üzere vakit içerisinde eskiyor. Hazırlandığı zamanki fikirler, mülahazalar, oturmuş olan toplumsal yapı, Türkiye’nin beklentileri ve büyüklüğü-hacmi çok değişmiş. Üzerinden uzun yıllar geçmiş. Bugünün ve bundan sonraki Türkiye’nin, geleceğin Türkiye’sinin anayasasının halkın seçtiklerinin iştiraki ile onların önceliği ile hazırlanması gerekiyor. Yeni anayasa muhtaçlığı Türkiye’de hala devam ediyor.”
Programa ayrıyeten Samsun Valisi Orhan Tavlı, Samsun Büyükşehir Belediye Lideri Halit Doğan, eski AK Parti milletvekilleri Hilmi Alım, İsmail Aydın, Samsun Cumhuriyet Başsavcısı Mehmet Sabri Kılıç, Hukukçular Birliği Vakfı Genel Lideri Yaşar Baş, davetliler, öğretim vazifelileri ve öğrenciler katıldı. Program, Rektör Aydın’ın Şentop’a armağan takdimi ile sona erdi.
