Safranbolu Belediye Başkanlığı’nın düzenlediği “Ramazan Akşamları Kültür Sanat Sohbetleri”nin dün akşamki konuğu Türkiye’nin Arkeoloji ve Sanat Dergisi Editörü Arkeolog Nezih Başgelen oldu. Konuşmacı Nezih Başgelen, 1970’li yıllarda Mimar Doğan Kuban ile geldiği Safranbolu’ya ait anılarını da dile getirdi. Safranbolu Muallimler Birliği’nde gerçekleştirilen Nezih Başgelen’in söyleşisi soru cevapla devam etti. Arkeolog Nezih Başgelen, Alman Arkeoloji Enstitüsünden Prof. Dr. Harald Hauptmann, daha sonra Schmidt ve ekibinin Göbeklitepe’deki kazı çalışmalarının tarihin sıfır noktasına ilk avcı toplayıcı kabilelerin varlığına işaret etti. Ayrıca bu coğrafyanın Ataları ve Atalarının yaşam biçimleri hakkında bilgiler, ilerleyen teknoloji ile DNA’larına kadar araştırıldığının henüz işin başında, daha işin şafağındayız ifadelerine yer verdi.
Türk Arkeologlar Anadolu’yu Açığa Çıkarmalı
Arkeolog Nezih Başgelen konuşmasında Urfa Balıklıgöl’ün hemen üst tarafında Harran Ovası’na hâkim, Nemrut Dağı’nı gören 850 metrelik tepenin üzerinde bir yerleşim merkezi olan, yaklaşık 12 bin yıl önce Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgede insanlık tarihinin en önemli değişimlerinden biri ve tarihin akışını değiştiren keşif olan Göbeklitepe’yi anlattı. “Şanlıurfa’dan Mardin’e sıra dışı bulgularıyla Göbeklitepe Kültürü Taş Tepeler Kazıları”nı görsellerle birlikte salondaki katılımcılara aktaran Başgelen, anlatım diliyle herkesi büyüledi.
Arkeolog Başgelen, konuşmasında neolitik dönem kazılarının heyecanı dünyayı fazlasıyla etkilediğine değindi. Özellikle eş zamanlı Çin, Amerika’da Kolombiya ve Türkiye’de Göbeklitepe üçlüsünün neolitik kazıları ile heyecan uyandırdığına işaret etti. Türk Arkeologların Rusya ve Japonya gibi ülkelerin ortaklığında yeni bulgular, yeni keşifler ve yeni kazılar yapacağını kaydetti. Başgelen: “Göbeklitepe’yi anlamak için bölgedeki kazıların tam anlamıyla gerçekleşmesi gerekiyor. Bu konuda en büyük hizmeti Arkeolog Klaus Schmidt’in kazı başkanlığında 2007-2014 yılları arasında yürütülen Göbeklitepe kazıları sunmuştur. Schmidt’in vefatıyla çalışmaların daha yavaş ilerlediği görülse de yeniden canlandığını burada bildirmek isterim. Şanlıurfa’da bilimsel çalışmalar ile ilgili kongrelerin yapılması ve dünyanın dört bir yanından araştırmacıların bölgeye çekilmesi bunu göstermektedir. Daha işin şafağındayız. Göbeklitepe’nin yapılışı, içerisindeki taş blokların inşası ve figüratif süslemeleri ile ilgili birçok fikirler gündeme geldi. Bugün İstanbul Yeni Kapı ve Beşiktaş’ta Metro inşa kazılarında yeni buluntular, yeni kazıların önünü açıyor. Anadolu toprakları arkeolojik kazılarla insanlık tarihinin somut delillerinin açığa çıkarılması için bekliyor. Bugün Karahantepe, Sayburç, Körtiktepe, Göbeklitepe gibi mimari alanların olduğu tarihlemeleri ile uygarlık tarihimize yön veren kazılar kadar henüz gün ışığına çıkmayı bekleyen yapı toplulukları da bulunmaktadır. Mezopotamya’dan Avrupa’ya uzanan insan ve doğasının somut tanıklarının yaşayışları, inançları günümüz insanlığının çekirdeğine ulaşmamıza olanak sağlıyor. Yaklaşık 12 bin yıl önce Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgede insanlık tarihinin en önemli değişimlerinden biri ve tarihin akışını değiştiren keşif olan Göbeklitepe, Şanlıurfa’dan Mardin’e uzanan havzaların içinde barındırdığı kültürün buradan Avrupa’ya taşındığı ve Anadolu’nun verimli topraklarının insanlık tarihinin çekirdeğini oluşturduğunu gözler önüne seriyor.” diyerek kurgan kültürünün neolitik dönemdeki ahşap örtüsünün yapılışına değindi. Başgelen, neolitik dönemde taş malzeme gibi kireç ve ahşap malzemenin de kullanılması ikonografik okumalarının ve modellerinin incelenmesi gerektiğine vurgu yaptı. (Esra Oğuzkağan Özkan)
