Hayattaki en önemli kriterlerimizden biri de başarıya atfedilen, başarının göstergesine ayna tutan kıstaslardır. Aslında; öncelikle başarının kriteri ya da kıstaslarının da kritik edilmeye ihtiyacı olduğudur. Bu lakırdı bile kulağa pek başarılı bir izlenim vermiyor doğrusu.
Toplumun kriterlerinden önce bireysel kıstaslarımız devreye giremiyor maalesef. İnsan, hem bireysel ve hem de toplumsal taraflı bir varlık olarak tabir edildiğinden, bu durum iç içe geçmiş, girift bir ilişki olduğundan mütevellit başarıyı ya da eski deyimle “muvaffakıyeti” layık olduğu, tam yerine koyamayabiliyoruz.
Bireysel düzeyde ailenin, evladını sosyal kıstaslara göre yetiştirmesi belki de onların öyle yetişmesiyle bağlantılıydı.
Ee yâni; toplumlar da değişiklik gösterdiğine göre, bir sosyalitede geçerli başarı göstergeleri bir başka toplulukta işlemiyor olabilir pek tabii. Örneğin; Japonya’da geçerli bir renklendirme konusu duymuştum bir belgeselde. Olay aynen şöyle:
Japonlarda, iki renk yan yana gelince değişik bir anlam ifade ediyormuş. Aklımda kalan kısmıyla (Beşiktaşlı olduğumdan) siyah ve beyaz bir kavramı karşılıyor. Yanlış hatırlamıyorsam bu iki renk yan yana gelince “ölümü” ve “yası” ifade diyor.
Aynen Çinlilerdeki yin-yang imgelemesi gibi. Bu iki zıtlığın bir araya gelmesi ve birlikte var olması anlamına gelen yin-yang kavramı hayatımızda negatif ve pozitif, gece ve gündüz gibi zıt kutupları temsil eder ve her şeyin zıddıyla var olduğunu gösterir.
“Yin-Yang felsefesi nedir?” sorusuna da şu şekilde cevap alıyoruz:
Evrende her şeyin, her durumun birbirinden kopmaz iki karşıt kutbu vardır. Yin Kutbu: içeri doğru, karanlık, gece, büzüşmeye doğru, usul, alçak gibi özellikleri; Yang Kutbu: dışa doğru, ışıklı, gündüz, saçılmaya doğru, ani, yüksek, gibi özellikleri temsil eder.
Çin felsefesine göre Yin-Yang’den önce sonsuzluk vardı, daha sonra Yin ve Yang adlı iki zıt güç ortaya çıktı. Buna göre doğada bulunan her şeyin bir zıddı vardır. Bu zıtlar Yin ve Yang olarak temsil edilir. Her ikisi de bir arada bulunur ve bu iki zıt güç olmadan hareket de mümkün değildir.
Dönelim konumuza dostlar. Başarıyı hangi kıstaslara göre değerlendireceğiz? Belki de o kritik nokta, bir tarafına çocuğun ya da başarı beklenilen bireyin ve diğer tarafınaysa toplumda başarılı atfedilenlerin konulmasıyla oluşturulup dengelenmesi beklenen bir tahterevalli idi. Açıktır ki; o tahterevalliyi dengelemek, karşı tarafa ancak dengelenmesi beklenen bireyin konulmasıyla gerçekleşecekti.
Başarı; birbirleriyle denk olmayan, hayattaki fırsatları da ya birinden büyük ya da küçük olan bireylerin karşılaştırılmalarıyla sağlanamayacaktı. Belki de bu onları incitecekti.
Yukarıda yin-yang olayında da bahsettiğimiz gibi bu başarı kıstası birbirine zıtlığı barındırmıyordu. İnsanları içe içeliğe, toplumsal bir hale getiriyordu kim bilir. Başarının karşıtı başarısızlık değildi belki.
Hayat ne garipti: Hayatta hayret, hayatta hasret, hayatta külfet, hayatta ganimet, hayatta nimet vardı hatta!
Başarıya âşık olan gayret; karşılıksız, platonik bir aşkın mahkûmu ve mahrumuydu.
Oysa “başarı hayrete âşıktı”, gayrete olamazdı.
Hayret etmeden gayret; boşunaydı…
“Hayret bir şey yâ!” dedi Mustafa çoğunlukla.
“Çalışmak bizden, Tevfik Rabbimizden…”