Safranbolu Kültür ve Turizm Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı sayın Şefik Dizdar, Lokum Life dergisinin Mayıs 2015’te kendisiyle yaptığı bir röportajda “ Tünel 1645 “ projesinden bahseder.
Birçoğumuz bu projeden haberdar değilizdir.
Konu hakkında biraz bilgi sahibi olursak, Tünel 1645 projesinin Safranbolu şehircilik tarihi bakımından yeraltında gizli kalmış bir teknoloji abidesi olduğunu görürüz.
Sayın Şefik Dizdar’ın da belirttikleri gibi İngiltere’de Londra’da lağım sularının cadde ortasında aktığı bir yüzyılda , Cinci Hanı ve Hamamı’nın altında bulunan kemerli yer altı tüneli sayesinde Safranbolu’da sıhhi olmayan böyle bir duruma rastlanmamıştır.
O nedenledir ki…!
Safranbolu’nun farkı bir “medeniyet “ farkıdır.
Türk-İslam şehrinin Osmanlı nezdinde, ders niteliğinde ifade edilebilecek batı şehirleri karşısındaki üstünlüğüdür.
Durum böyle olmakla birlikte…
Ama bu üstünlük zamanımıza kadar taşınamamıştır.
Unutulmuş ve mimarlık tarihi derslerine dahi maalesef konu yapılmamıştır.
Şimdi bunu belki içimizde küçümseyenler olabilir.!
Dudak bükenler dahi olabilir.
Ama işin ayrıntısına inildiğinde karşımıza farkı fark yapan gerçek ortaya çıkar.
O da ne derseniz anlatalım…
İnsanlık yüzyıllarca mahşerin dört atlısı denilen kolera,çiçek,frengi ve veba gibi hastalıklarla mücadele etti.
Bu hastalıklar nedeniyle tarih boyunca şehirler çok büyük ölümlere sahne oldu.
“ Kara Ölüm “ olarak bilinen veba hastalığının neden olduğu ölümler buna iyi bir örnektir.
Bu hastalığın asıl kaynağı pire veya bitlerdir.
Fareler yalnızca taşıyıcıdır.
Farelerin lağım suları içinde aktörlük yaptığı İlk veba salgını 542 yılında Akdeniz kıyılarında görüldü.
Bu hastalık Bizans ve İstanbul’u kırdı geçirdi.
Kara Ölüm İstanbul nüfusunun yarısını toprağa gömdü.
Hastalık Fransa,İngiltere ve Almanya’da da çok can aldı.
Sözün kısası 25 milyon insan yaşamını bu hastalıktan ötürü kaybetti.
Avrupa şehirleri inim inim inledi.
17.yüzyıldan itibaren Cinci Han’ın yapılmasıyla büyük bir ticari işleve sahip olmaya başlayan 5000 nüfusa sahip Safranbolu’da Veba hastalığı hiçbir zaman görülmedi.
Bunun nedenini araştırdığınızda karşınıza Tünel 1645 projesi olarak adlandırılan Cinci Han’ın altındaki yer altı tüneli yani kanalizasyon tertibatı çıkıyor.
Ve şehircilik tarihine damgasına vurarak tarih karşısında unutulmuş olmanın hüznüne içerliyor.
Gerçektende…
Ne demiş Atalarımız….
“Hafıza-i Beşer nisyan ile malüldür.”