İSTANBUL (AA) – HALİL İBRAHİM MEDET – Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı Başkanlığının (TİKA) Balkanlar'da hedefi dışında kullanılan ve kaybolmaya yüz tutan mescitleri restore ettirip asıl kimliğine kavuşturulmasının bölgede dayanışma şuurunu ve Türkiye'nin toplumsal barışta oynadığı rolü güçlendirdiği belirtiliyor.
TİKA Lider Yardımcısı Hekim Mahmut Çevik, AA muhabirine, Mescitler ve Din Vazifelileri Haftası münasebetiyle Balkanlar'da yapılan cami onarımı projelerinin toplumsal ve kültürel tesirlerini kıymetlendirdi.
Çevik, TİKA'nın Osmanlı İmparatorluğu'nun 550 yıl karar sürdüğü Balkanlar'daki tarihi yapıtların yaklaşık 90'ının onarımını gerçekleştirdiğini ve bunlardan 45'inin cami olduğunu söyledi.
TİKA'nın yürüttüğü faaliyetlerin Türkiye'nin bölgede toplumsal barışın tesisinde oynadığı role güç kattığını vurgulayan Çevik, “Tüm bu faaliyetler bölgede birlik ve dayanışma şuuruna katkı sunuyor. Soydaş ve akraba topluluklarının kendi kimliklerini korumasına ve gelecek jenerasyonların de kendi kimlikleriyle var olmasına imkan tanıyor.” tabirini kullandı.
– “Osmanlı'nın kaybettiği Balkan topraklarında yıkımlar mescitlerden başladı”
Çevik, Balkanlarda hala maksadı dışında kullanılan mescitlerin bulunduğuna dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Macaristan'da Estergon Öziceli Mescidi ve Zigetvar Yasal Mescidi müze olarak kullanılıyor. Kuzey Makedonya'da İştip-Hüsam Paşa Mescidi ve Pirlepe-Çarşı Mescidi kendi haline bırakılan ibadethaneler ve bu yapıların kimilerinin mülkiyet sıkıntıları da vardı. Balkanlar'daki kültürel mirasımızın yok olması doğal afetler, toplumsal nedenler, ekonomik yetersizlikler ve gibisi sebeplerle oldu. TİKA mevcut yapıların üniversal pahalar olarak milletlerarası muhafaza unsurlarına uygun, ülkenin mevcut dinamikleri ve kanunları dikkate alınarak, kültürel ve insani bedellerle korunması ve tanıtılması için çalışıyor.”
İnsanlık tarihi boyunca şekillenen kültürel mirasın gelecek jenerasyonlara aktarılmasında herkese sorumluluk düştüğünün altını çizen Çevik, TİKA'nın bölgedeki soydaş ve akraba toplulukların yaşadığı yerlerde yalnızca fiziki yapıların değil soyut kültürel varlıkların da yaşatılması için çalıştığını kaydetti.
Çevik, Osmanlı'nın kaybettiği Balkan topraklarında yıkımların mescitlerden başlandığına işaret ederek, şöyle konuştu:
“Sosyal hayat mescitten başlayarak etrafa yayılır ve genişler. Camiyi ortadan kaldırmak yalnızca dini vecibelerin yerine getirilmesine pürüz olmak değildir. Gaye en bariz simgeleri yok etmek ve beraberinde toplumsal hayatı dönüştürmektir. Osmanlı barışının çeşitli kışkırtmalarla tahrip edildiği süreçte bu emel ortaya çıktı. Sonrasında da sürdürüldü. Bilhassa Bosna Savaşı'nda tüm dünya bu durumu yakından müşahede etti.”
– Balkanlar'da Osmanlı mimari yapıtlarının sayısı 20 binden fazla
Çevik, TİKA'nın Balkanlarda yürüttüğü projelerde çok fazla muvaffakiyet hikayesi kaydettiğini vurgulayarak, şunları söyledi:
“Arnavutluk Preze Kale Mescidi ile Bosna-Hersek Ferhadiye Mescidi onarımları muvaffakiyet öyküsü olarak gösterilebilir. 15'inci yüzyıl Osmanlı'sında Preze Kalesi içinde inşa edilen ve 3 mihraplı olmasıyla farklı kabul edilen Preze Kale Camisi'nin minaresi halk tarafından yıkılmak istendi. 1970'lerde Preze ahalisi minareyi halatlarla çekip yıkmaya çalışırken minare bu şahısların üstüne düştü ve birden fazla hayatını kaybetti. Bu cami 2015'te TİKA tarafından restore edildi.”
Bosna Savaşı sırasında yıkılan tarihi yapıtların bölgedeki toplumsal barışı güçlendirmek için tekrar ayağa kaldırıldığını belirten Çevik, bu periyotta yıkılan Gazenferiye ve Arnavudiye mescitlerinin taşlarıyla Ferhadiye Camisi'nin taşlarının karıştırılarak farklı yerlere konulduğunu tabir etti.
Çevik, bu taşlar ortasından Ferhadiye Camisi'ne ilişkin olanların tahlil için kurulan atölyede uzmanlarca yüzde 65 oranında tespit edildiğini aktararak, geri kalanların da o periyot taşlarının çıkarıldığı ocaklardan temin edilip caminin yine ayağa kaldırıldığını söyledi.
Balkanlarda Osmanlı mimari yapıtlarının sayısının son yapılan araştırmalara nazaran 20 binden fazla olduğunun tespit edildiğini lisana getiren Çevik, bu eserler ortasında yakın vakitte Romanya Köstence Hünkar Mescidi, Kosova Prizren Bayraklı Mescidi, Bosna-Hersek Mostar Keyvan Kethuda Mescidi, Kuzey Makedonya Üsküp Murat Paşa Mescidi üzere yapıların onarımının planlandığı bilgisini paylaştı.
