Trabzon’un tarihi İpek Yolu’nun denize açılan kapısı olduğu ve bu özelliği ile dünya kültür turizminde hak ettiği kıymete kavuşması için 2000-2500 yıllık tarihi Roma devrine ilişkin kalıntıların bulunduğu Ortahisar ilçesi Pazarkapı mahallesindeki hafriyat alanının bir an evvel arkeopark haline dönüştürülmesi gerektiği belirtildi.
4 bin yıllık tarihi geçmişi bulunan Trabzon’da yenisi yapılmak üzere Pazarkapı mahallesinde yıkılan Bayanlar Hali Pazarı’nın altından Roma periyodunda yapıldığı tespit edilen rıhtım meydana çıkmıştı. M.S. 120’lerde Roma hükümdarı Hadrianus tarafından yaptırıldığı düşünülen iskele 1970’lerde doldurularak toprak altında kalmıştı. Yıkım sonrası ortaya çıkan rıhtımın turizme kazandırılması istikametinde çalışmalar sürüyor.
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Trabzon Doğal ve Tarihi Bedelleri Muhafaza Derneği Lideri Prof. Dr. Coşkun Erüz, yapılan hafriyat çalışmalarının tarihi savunma hendeği ve hendek içinde yer alan Roma rıhtım alanı ve rıhtımdan kente girişi sağlayan Roma anıtsal kapısının yerinin açığa çıkartılarak korunması için bir fırsat oluşturduğunu söyledi.

"Kazıda bulunan yapıların Roma yapıları olduğu tescillendi"
Konusunun uzmanları tarafından yapılan değerlendirmelerde hafriyat sırasında bulunan yapının, antik Yunan ya da Roma Periyoduna ait, akarsu vadisi içinde bulunan rıhtım olduğunun katılaştığını kaydeden Erüz, "Trabzon kalesinin aşağı-liman hisarı doğu suru etrafı ve suru muhafaza gayesi ile sur ve öncesine ilişkin su hendeği doldurularak 1950-70 periyodunda üzerine Bayanlar hali ve eski zerzevat hali yapılmıştı. Bayanlar Pazarı yenileme çalışması ile tarihi suru saran ve yer yer suru tahrip ederek yapılmış binalar yıkıldı. Sur etrafı yapılar yıkılınca tarihi Aşağı hisar surları yada antik liman kalesi olan ve en az 2000 yıllık eski limanın güneyinde bulunan surların Pazarkapı Camii-Maraş caddesi ortasında kalan doğu kısmı ortaya çıktı. Olağanda liman hisarın doğu suru, Orta Hisar Surlarının doğu ucundan başlayıp Antik Liman-Hadrian Limanı gümrük kulesine kadar devam eden kulelerle desteklenmiş bir savunma yapısı idi. Muhafaza şuuru eksikliği ve başka nedenlerle 1940-60 devrinde surun liman ile Pazarkapı Camii ortası kısmı, tıpkı halde Rus İşgal periyodunda (1916) açılmış olan Kahramanmaraş caddesi üzerinde kalan kısmı yıkıldı. Dünyada 2000 yıldan daha uzun mühlet kesintisiz hizmet vermiş ender antik limanlardan birisi olan Trabzon Hadirian Limanı 1970-2015 devrinde yok ve kent çöplüğü için büsbütün dolduruldu. Birebir formda Ortahisar surunun kuzeydoğu ucu ile antik liman arasında-Kuzgundere Vadisi boyunca yer alan tarihi savunma hendeği de doldurularak yol ve yapılaşmaya açılmış. Trabzon’un geçmişine dair izler, yapılar yok edilmiş. Bayanlar Pazarı inşaatı için yapılmış olan yıkım ve hafriyatlarda Pazarkapı Doğu Surları ve tarihi haritalarda net olarak gösterilen tarihi savunma hendeği, hendek içinde yer alan Roma rıhtım alanını ve rıhtımdan kente girişi sağlayan Roma anıtsal kapı yerini açığa çıkartarak korumak için bir fırsat ortaya çıktı. Sur tabanında ve Maraş caddesi güneyinde yapılan kazılarla antik vadi içi Roma rıhtımı ve hendek duvarının yıkılmayan kısımları açığa çıktı ve kalan duvarların hendek duvarı ve sur önündeki büyük taş bloklarla inşa edilmiş basamaklı yapının rıhtım yapısı olduğu, bizlerinde mevzuyu gündeme taşıyıp kamu oyunu bilgilendirmemiz, mevzuya hakim ilgili uzmanların görüş bildirmesi ile rıhtım ve hendek duvarı olduğu tescillenip belgelendi" dedi.

"Pazarkapı bölgesi bir açık hava müzesi arkeopark haline dönüştürülmeli"
Trabzon Büyükşehir Belediyesi tarafından liman doğu suru ve ön kısmındaki Roma rıhtımının hafriyat, röleve, restitüsyon ve onarım kapsamına alındığını hatırlatan Prof. Dr. Coşkun Erüz "İnşaat hafriyatı nedeni ile yok olmaktan son anda kurtulan kısımlarda uzmanlarca Roma ve veya antik Yunan periyoduna ilişkin olduğu söylenen farklı taş blok yapılar ve başka dönemsel yapı kalıntıları kazılarla ortaya çıkarılmaya devam ediliyor. Bu alan ve gerisindeki şimdi yıkım ve hafriyat yapılmamış. Pazarkapı; Trabzon’dan Roma çağına, 2000-2500 yıl geçmişe açılan kıymetli bir kapı durumunda. Daha ötesi Çin’den gelip Trabzon’da denize ulaşan İpek Yolunun Roma ile birlikte denize açılan anıtsal kapısı bu rıhtım ve anıtsal kapıydı diyebiliriz" diye konuştu.
Çalışma yapılan bölgenin ’Arkeopark’ haline getirilmesini talep ettiklerini belirten Erüz, "Rıhtımın açığa çıkması ve sergilenmesi, bir önceki Belediye Başkanı Murat Zorluoğlu’ndan talebimizdi. Gemilerin yanaştığı rıhtımın ve önündeki gemilerin girip çıktığı hendeğin açığa çıkarılması ve o alana yelkenli bir Roma periyodu kayığı yerleştirilmesi, kayık ve rıhtım alanının üzeri cam ile kapatılarak, anıtsal kapının şeffaf materyal üzerinde daha olsa kapı betimlemesi ile açık hava müzesi-arkeopark haline getirilmesini talep etmiştik. Sayın Zorluoğlu talebi uygun görerek rıhtımın ön kısmına gelen alanda otopark ve yol duvarını 3.5 metre geri çektirterek az ve yetersiz olsa da, rıhtım önünde kayık konulabilecek bir boşluk olmasını sağladı. Lakin olması gereken alttaki otoparkın biraz daha daraltılarak rıhtımın ve mevcut bin 300 periyoduna ilişkin kale surlarının altındaki antik surların görünecek, sergilenebilecek bir formda ortaya çıkarılması. Orta vadede bayanlar pazarı alanı ile Pazarkapı dönüşüm alanı ve Tabakhane Köprüsüne kadar olan vadinin jeoradarlarla ve sondaj hafriyatları ile toprak altı yapılarının belirlenip, hafriyat yapılarak, kalıntı barındıran alanlar bir açık hava müzesi Arkeopark haline dönüştürülmeli ve Trabzon ’İpek Yolu’nun denize açılan kapısı’ imajı ve marka pahası ile tanıtılıp, dünya kültür turizminde hak ettiği bedele kavuşturulmalıdır" tabirlerini kullandı.