DÜZCE(İHA) – Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Kolu Öğretim Üyesi ve Çocuk Acil Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Cahit Temizkan, çocuklarda kusma ve ishalin yaygın nedenleri hakkında bilgilendirmede bulundu.
İshal ve kusma hadiselerinin bilhassa yaz aylarında artış gösterdiğine dikkat çeken Dr. Temizkan, "İshal çocuğun gaita sayısının olağanda yaptığından daha fazla sayıda ve sulu yapmasıdır. İshal temel olarak bedenin kendini savunmasıdır. Beden kendisi için ziyanlı olduğu şeyleri kusma ve ishal olarak dışarı atar ve temizler. Çocuk için tehlikeli olan su ve tuz kaybıdır. Çocuğa kâfi su ve tuz verilirse ishal 3-7 gün içerisinde resen düzelir" dedi.
İshalin ekseriya virüsler olmakla birlikte, bakteri, mantar, parazit, bakteri toksinleri, alışık olunmayan besin, fazla besleme, hijyenik koşullara uygun olmayan besin alımı, hasta bireylerle temas sonucu meydana geldiğini vurgulayan Temizkan, "Hastalık etkenleri ağız yoluyla alınır. Bu yüzden besin hijyeni ve el hijyenine dikkat etmek gerekir. İshalin yaz aylarında yiyecek ve hijyen zinciri bozulması, çiğ zerzevat ve meyvelerin yıkanmadan yenmesi, besinlerin çabuk bozulması, çocukların tatil nedeni ile farklı bölgelere giderek alışık olmadığı besin ve etraf kaideleri ile müsabakası, toplu ikramlarda besinin dışarıda fazla beklemesi, uygun olmayan kurallarda bekletilmiş besinlerin tüketilmesi, deniz ve havuza gitmeleri ishalin yaygın olarak görülmesine neden olur" formunda konuştu.
"Çok âlâ bakımlı havuzlarda bile ishal riski devam eder"
Havuzların hacminin denizle karşılaştırıldığında daha küçük olduğunu belirten Dr. Temizkan, "Havuza girenlerin atıkları ile su kirlenir. Hastalık yapan etkenler havuzda birkaç saatten birkaç güne kadar canlılığını korur. Birtakım hastalık yapan etkenler klora da sağlam olabilir. Dezenfeksiyon sistemleri eksiksiz olan, çok düzgün bakımlı havuzlarda bile ishal riski devam eder. Denize girerken kanalizasyona karışan alanlara yakın bölgelerde ve şiddetli yağmurlar sonrasında, dingin ve kirli sularda, yüzeyi köpüklü ve yeşil görünümde olan denizde yüzülmemesine dikkat edilmelidir" tabirlerini kullandı.
"Kaybedilen su ve tuz yerine konmalıdır"
Kusma ve ishal durumunda konutta uygulanabilecek birinci yardım yolları hakkında bilgi veren Temizkan, "İshal ve kusma olduğunda öncelikle kaybettiği su ve tuz yerine konmalıdır. Ağızdan besleme kesilmemelidir. Konutta çocuk olağan besini ile beslemeye devam etmelidir. Bağırsaklarda rahatsızlık olduğu için besinleri ret edebilir. Israrcı olmamalı aralıklı olarak denenmelidir. Temel olan su ve tuz kaybıdır. Suyunu kesmemek gerekir. Sıvı besin verirken suyun yanında ayran, süt teklif edilebilir. Bağırsak hassasiyeti nedeni ile besinleri az az ve sık olarak vermek gerekir. Bir kezinde 20-30 ml’den fazla vermemeli ve 20-30 dakika orta ile verilmelidir. Fazla verilen besin kusmaya yol açar. Antibiyotik ekseriya gereksizdir. Katiyetle kusma giderici ve ishal kesici ilaç verilmemelidir. Bedenin kendini temizlemesini mahzurlar ve hastalığın daha uzun ve tehlikeli olmasına yol açar. Besin olarak olağan beslendiği besinler verilebilir. Havuç suyu, muz, yoğurt çorbası, pirinç suyu, ekmek, kraker, süt, yoğurt verilmelidir. Anne sütü alan bebekler emzirmeye devam edilmelidir. Kek, çok tatlı besinler, hazır meyve suyu, gazlı içecekler, kola, çikolata, çok yağlı yiyecekler verilmemelidir" dedi.
"Dışarıdan yemek yerken dikkatli olunmalı"
Yaz aylarında çocuklarda kusma ve ishal riskini azaltmak için alınabilecek tedbirleri aktaran Temizkan, "Kolaylıkla bozulacağı için dışarıdan yemek yerken dikkatli olunmalı, manzarası ve tadı bozuk besin tüketilmemeli, farklı bölgelere gidildiğinde alışık olunmayan besin almaktan sakınmalı. Havuza girerken seçici olmalı, ayakların antiseptik solüsyonlar ile yıkandığı, havuza girmeden duş almanın ve bone kullanmanın mecburî olduğu, nizamlı dezenfeksiyon yapılan havuzlar tercih edilmeli. Buna karşın birtakım ishal yapan etkenlerin klora dayanıklılığı olduğu da akıldan çıkarılmamalıdır. Denize girerken sıhhat kuruluşlarının ihtarlarına dikkat edilmeli. Denize girilmesi önerilmeyen yerlere ve önerilmeyen vakitlere dikkat edilmeli, kanalizasyon karışan alanlara yakın bölgelerde ve şiddetli yağmurlar sonrasında, dingin ve kirli sularda, yüzeyi köpüklü ve yeşil görünümde olan denizde yüzülmemelidir. Çocuğun yüzerken su yutmaması söylenmelidir. Havuz suyu ile kıyaslandığında deniz suyu daha paktır lakin mikroorganizmalar tuzlu suda çabucak yok olmaz. Aşikâr bir toplulukta birden yaygın ishal olduğunda etken nörovirus olabilir, köy ya da mahallenin su deposu incelenmelidir. Zarurî hallerde suyun uygunluğundan kuşku duyuluyorsa en az 10 dakika kaynattıktan sonra kullanılabilir" formunda konuştu.
"İshal etkenleri ağız yoluyla bulaştığı için hijyene dikkat edilmelidir"
Hijyen ve beslenme alışkanlıkları konusunda ailelere tavsiyelerde bulunan Dr. Temizkan, "İshal etkenleri ağız yoluyla bulaştığı için hijyene dikkat edilmelidir. Hijyende en kıymetli yapılması gereken el yıkamadır. Eller bol sabunlu su ile yıkanmalıdır. Bilhassa yemek yemeden evvel eller kesinlikle yıkanmalı. Çiğ zerzevat ve meyveler bol su ile yıkanmalı. Bozulduğundan şüphelenilen hiçbir besin tüketilmemeli. Hijyenik olmayan kaidelerde hazırlanmış yahut saklanmış yiyecekler tüketilmemeli. Kirli sularda yakalanmış balık ve deniz eserleri de ishal etkeni olabilirler. Alışılmış yeme alışkanlığında meydana gelen ani değişiklikler bilhassa toplu ikramlar için hazırlanan yemeklerin uygun ortamda saklanmamış yiyecekler ishale yol açabilir. Enfeksiyon etkeni içeren gaita ile temas eden yiyecek ve içeceklerin tüketilmesiyle yahut etkenle temas etmiş kirli ellerin ağıza temasıyla ya da bu ellerle hazırlanan yiyeceklerle bulaşabilir. Sulardan yakalanmış balık ve deniz eserleri de ishale yol açar" tabirlerini kullandı.
Bu durumlar varsa doktora başvurun
İshalin temel olarak resen geçebilecek bir hastalık olduğunu belirten Öğretim Üyesi Temizkan, konuttaki birinci müdahaleye karşın düzelmeyen hastalarda su ve tuz kaybı ilerlemeden erken devirde sıhhat kuruluşuna müracaat etmenin hayati değeri sahip olduğunu vurguladı. İshal kanlı ve sümüklü ise, 5-10 defadan fazla kusma varsa, ishal 5 günden uzun sürmüşse, ateş 39 derecenin üzerinde ve 2 günden uzun sürmüşse, su kaybı fazla yahut ileri derecede olmuşsa kesinlikle bir uzmana başvurulması gerektiğini de kelamlarına ekledi. Su kaybının fazla olabileceğinin belirtileri sıralayan Temizkan, "Uykuya meyil, gözyaşında azalma, göz kürelerinde çökme, ağızda kuruma, bebeklerin bıngıldağında çökme, nabızda hızlanma, el ve ayaklarda soğukluk, derin yahut süratli teneffüs, idrar ölçüsünde azalma (bebekler için günde altıdan az idrar)" biçiminde örnekler verdi.
Dalgınlık, kan basıncında düşme, hiç idrar çıkaramama, şok ve şuur kaybının ileri derecede su kaybının belirtileri olduğunu tabir eden Temizkan, su kaybının hayati tehlike oluşabileceğinden en süratli biçimde sıhhat kuruluşuna müracaat edilmesi gerektiğinin altını çizdi.
"Korunma tedaviden daha ucuz ve zararsızdır"
Hastalık geçiren çocukların güzelleşme sürecini desteklemek için yapılması gerekenler hakkında bilgi paylaşan Temizkan, "İshal ekseriyetle 3-7 günde geçer. 1 hafta sonra bağırsaklar eski haline döner. İshal sırasında çocukta hafif kilo kaybı olabilir. Fakat daha sonra çocuk eksik olanı kısa müddette tekrar alarak büyümesine devam eder. Vitamin yahut özel bir diyet vermenin ispatlanmış faydası yoktur. Çinko ve probiyotik hekiminiz önermişse kullanılabilir. Rotavirus üzere aşısı olan durumlarda 3-6 aylarda 2 sefer yaptırmak uygundur. Temel yük verilmesi gereken müdafaadır. Korunma tedaviden daha ucuz ve zararsızdır" biçiminde açıklamasını tamamladı.