Fatih Sultan Mehmet Han’ın Trabzon’u 1461 yılında fethederken kullandığı sefer güzergahı 564 yıl sonra tespit edildi. 8 akademisyen 2 yıl süren çalışmanın akabinde Fatih Sultan Mehmet’in ordusuyla Bayburt-Aydıntepe-Maçka üzerinden Trabzon’a geldiğini belirledi.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Memleketler arası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Köse’nin yürütücülüğündeki "MÖ 401-400 yılında Onbinler’in ve 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Karadeniz’e varış güzergahlarının tespit edilerek modellendirilip coğrafik işaretle belirlenmesi" projesi, AB takviyeli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK’a sunuldu. Trabzon, Erzurum ve Gümüşhane’deki üniversitelerden 8 kişilik akademisyenin iştirakiyle başlatılan projede kara güzergahı tespit edildi. Yaklaşık 2 yılda tamamlanan çalışma ile savaş ile fetih rotaları belirlendi. Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethi için Bayburt-Aydıntepe-Maçka rotasını izlediği tespit edilirken, akademisyenler tarafından belirlenen rotalar dijital olarak haritalandırıldı.
Proje ile ilgili bilgiler veren Prof. Dr. İsmail Köse, 2 yıl boyunca literatür ile topografyayı eşleştirmeye çalıştıklarını belirterek "Biz yaklaşık 2019 yılından itibaren bu yolları çalışıyor araştırıyorduk. Ancak finansman sorunu yaşamaya başladık. Bizim bütçelerle alttan çıkamamaya başladık. Proje yazmaya karar verdik. 2019 yılından itibaren projelendirdik. TÜBİTAK’a sunduk ve milletlerarası proje olarak kabul edildi. 2022 yılında başladık araziyi taradık. 2024 yılında tamamladık. Yerde Trabzon’a ulaşan çok sayıda ticaret yolu, kadim yol, askeri yol, lejyon yolları mevcut. Ama bizi burada ilgilendiren değerli bir nokta var. Fatih Sultan Mehmet’in 1461 yılında Trabzon’un fethinde kullandığı güzergah Bayburt’tan itibaren bilinmiyor. Kimi çalışmalar var, birtakım savlar var ancak yerde desteklenmiş tezler değil bunlar. Literatür mevcut lakin rotasını açıklayan bir menzilname yok. İkinci olarak günümüzde yaklaşık 2 bin 400 yıl evvel milattan evvel 400-401 yıllarında Onbinler’in Güney Anadolu’dan Kuzey yürüyüşlerinde takip ettikleri güzergahın da Bayburt’tan itibaren olan kısmı tam olarak bilinmiyor. Biz projelendirerek bu kısımları bulmayı literatürü ve yerdeki topografya kullanarak haritalandırmaya, coğrafik işaretleme ve kentimizin, etraf kentlerin kullanımına sunmayı hedefledik. 2 yıl boyunca literatürü taradık. 8 kişilik bir grup olarak literatürle topografyayı eşleştirmeye çalıştık ve haritalandırdık" dedi.
"Koruma altına alınabilecek turizme kazandırılabilecek ölümsüzleşen bir eser bırakacağız"
Güzergah ile ilgili umdukları kadar iz bulamadıklarını kaydeden Köse, "Güzergahla ilgili argümanlar var lakin bizimki birinci. Öncelikle sevinçliyiz. Muhafaza altına alınabilecek turizme kazandırılabilecek ölümsüzleşen bir eser bırakacağız. Lakin bu yapıtın bir de fizikî kısmı var. Fizikî kısmında işaretlerin konulması lazım ki bizim projemizin kapsamını da yetkimizi de açıyor. Yolların turizme kazandırılması birtakım alanların düzenlenmesi gerekiyor. Bu büsbütün Büyükşehir Belediyesi’nin, Valiliğin, Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün ve etraf vilayetlerin yetkisine düşüyor. Güzergahı belirlemek için topografyadan yola çıktık. Yerde izler bulmayı ümit ediyorduk ve bulduk. Kale yapıları bulduk. Ancak umduğumuz kadar yoğunlukta ve genişlikte iz bulamadık. Bölgeden geçen Karayolları izlerin büyük bir kısmını yok etmiş. Vakit ve hazine avcıları yok etmiş. Umduğumuz oranda bulgu bulamadık. Bu da bizim yolları, rotaları yüzde 100 muhakkak belirleyebilmemizin önünde değerli bir pürüz oldu. Yüzde 90 mutlaklıkta belirleyebildik hala yüzde 10’luk bir soru işareti. Bilim zati virgül nokta ile bitmez hala bizde yüzde 10’luk soru işareti bırakarak yolları belirlemiş olduk. Lakin yüzde 90 çok büyük bir oran" halinde konuştu.
Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fetih rotası belirlendi
Karadeniz Teknik Üniversitesi Tarih Kısmı Doç. Dr. Osman Emir ise 4 ana rota üzerinden ilerlediklerini belirterek "Güzergah için taslak bir haritamız var. 4 ana rotamız var. İpek Yolu olarak bilinen Osmanlı periyodunda ancak Roma Devrinden itibaren kullanılan klasik güzergahımız var. Bugünkü Hamsiköy üzerinden geçen eski Zigana Yolu ve bu rota üzerinde eski çağa kadar inen kaleler, köprüler ve gözetleme kuleleri var. Bunun dışındaki yollar yazlık yol olmakta ve yeniden Roma periyodunda itibaren daha kısa olduğu için yaz periyotları olarak kullanılan karakapan yolu, kuştul ve galyan yolu dediğimiz alternatiflar var. Bu yolların bir kısmı Gümüşhane bölgesine inerken öbür kısımları da Bayburt rotasına inmektedir. Aslında proje sonuçlanmadan net sözler kullanmak istemiyoruz zira bilimsel makale yayınlandık sonra açıklanmasının yanlışsız olduğunu düşünüyoruz. Bayburt üzerinden hareket ettiklerini Aydıntepe rotasını takip ederek Maçka’nın bir rotasından aşağıya indiklerini söyleyelim" sözlerini kullandı.