Dünkü yazımda belirttiğim gibi… Safranbolu gerçek bir kültür şehri olma yolunda atılım yapıyor… Safranbolu Kültür ve Turizm Vakfında yapılan bizim de iştirak ettiğimiz tarih ve kültür sohbetlerinin amacı bu…. Safranbolu’nun efsane olmuş ve gerçekle hiçbir bağlantısı olmayan mitolojik/efsane tarih anlatımına katılımcılarla birlikte son vermeye çaba gösteriyoruz…. Tarih ve kültürümüze sahip çıkmayı kendimize bir borç olarak telakki eden bizler Safranbolu’nun anlatımında çok dikkatli olmak zorunda olduğumuzu biliyoruz. Ama bilinmeyen,kulaktan dolma hikayelerle bu işi yapmaya kalktığınızda beşer doğal olarak şaşkınlık geçiriyor… Şimdi buradan nereye gelmeye çalışacağım. Şu Köprülü Mehmet Paşa Camiinin mimarı meselesi konuyu tartıştığımız günden beri sürekli zihnimi meşgul ediyordu…. Ahmet Vefa Çobanoğlu’nun Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi için kaleme aldığı Mimarbaşı Meremmetçi Mustafa Ağa adını taşıyan makalesini okuduktan sonra sanki düğüm çözüldü gibi oldu… Eğer kitabesi olmayan bu camiin 1661 tarihinde bittiği doğru ise (ki vakıf suretleri bu tarihe işaret ediyor) o zaman bu caminin mimarı kesinlikle Koca Kasım Ağa olmuyor. Ya kim derseniz hemen söyleyeyim. Meremmetçi Mustafa Ağa…. Çünkü kendisi 29 Kasım 1651-13 Kasım 1665 tarihleri arasında mimarbaşı yanı Hassa Mimarı olarak görev yapmış… Yani buna göre Köprülü Mehmet Paşa Camiinin yapımında mimar Koca Kasım Ağa’nın rölü olduğu düşünülemez…. Şimdi buradan hareketle sonuca ulaşmaya çalışalım. Meremmetçi Mustafa Ağa’nın hassa mimarı olarak görev yaptığı dönemde Safranbolu’da yapılan yapılarda kitabe yok…. Bu acaba bir rastlantı olabilir mi? Olmasa gerek diye düşünmekteyiz. Neden? Çok basit…. Osmanlı’da 17.yüzyıl çok ilginçlikler içeriyor: Tarihçilerin kutbu Prof.Dr. Halil İnalcık’ın deyişi ile Tagayyür ve Fesad dönemi. Yani bozuluş ve kargaşa yüzyılı. Devletin merkezinde herkes iktidara sahip olmak için birbirleriyle yarış içine giriyorlar. Ahmet Refik’in Osmanlı’da Alimler ve Sanatkarlar adlı kitabında Kasım’a Koca mimar denmesinin nedeni onun çok büyük eserler meydana getirmesinden değil. Yaşı ilerlemiş olduğu için kendisine “Koca”sıfatı veriliyor. Ahmet Refik ve Prof.Dr. Semavi Eyice Hassa Mimarı Kasım Ağa için işinden çok siyasetle ilgilendi diyor. Pekala bunun Safranbolu ile ilgisi nedir diyorsanız söyleyeyim: Arnavut kökenli Mimar Kasım’ın iktidar yolunda iki gözdesi vardı. Bunlardan birisi Anadolu kazaskeri Hüseyin Cinni Efendi yani nam-ı diğer adıyla Cinci Hoca…. Diğeri de 1656 yılında Valide Turhan Sultan’a önerdiği ve sadrazam olmasını sağladığı Hemşehrisi Köprülü Mehmet Paşa… Yani Meremmetçi Mustafa Ağa’nın düşmanları listesinde bulunan iki isim…. O zaman gerisini siz düşünün….!