Anadolu’dan 1892 yılında Avrupa’ya götürülüp 1896 yılından bu yana Türk topraklarında kaybolduğu rapor edilen "Amasya lalesi"nin "Yitik Lale Gurbetten Sılaya Dönüyor Projesi"yle İngiltere’den Türkiye’ye getirilen tipinden üretilen tohumlar 132 yıl sonra anavatanı Amasya’da toprakla buluştu. İstanbul’daki Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde çoğaltılan 45 bin tohum, Tabiat Muhafaza ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile yapılan iş birliğiyle Amasya’da farklı noktalara ekildi.
Anadolu’da varlığının sona erdiği kayıtlara geçmişti
Birinci kere 1892’de Alman bahçıvan Mühlendorff tarafından toplanarak Avrupa’ya gönderilip "Tulipa sprengeri" ismiyle bilim dünyasına tanıtıldıktan sonra, en son 1896’da tabiatta görülen bitkinin Anadolu’da varlığının sona erdiği kayıtlara geçmişti. Avrupa’da az sayıdaki özel bahçede süs bitkisi olarak varlığını devam ettirebilen gizemli bitkinin çekilmiş fotoğrafı Türkiye Bitkileri Listesi kitabına kapak olmuştu.
"Yitik Lale Gurbetten Sılaya Dönüyor" isimli proje olumlu sonuçlar verdi
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nin lalenin Türkiye’ye geri getirilmesi için 2016’da başlattığı "Yitik Lale Gurbetten Sılaya Dönüyor" isimli proje olumlu sonuçlar verdi. İngiltere’den evvel İstanbul’daki Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’ne getirilerek ihtimamla takip edilen lalelerden binlerce tohum elde edildi. Sonrasında ana vatanı Amasya’ya getirilen 45 bin lale tohumu kentin farklı noktalarında karla kaplı alanlarda toprakla buluştu. Ekim çalışmasını Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi takımı ile Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar Amasya Şubesi vazifelileri birlikte yaptı.
“Bu bitkiyi tekrardan Türkiye’ye kazandırdık”
Ektikleri tohumların gelişimini 5 yıl müddetle takip edeceklerini belirten Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Müdürü Salih Sercan Kanoğlu, “Bu bitkiyi tekrar Türkiye’ye kazandırmış olmaktan büyük memnunluk duyuyoruz” dedi.
“30 yıldır peşindeydim”
Gizemli bitkinin 30 yıldır peşinde olan Amasya Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cengiz Yıldırım, bilim insanları ve gezginlerin yıllardır kentin tepesindeki dağları dolaşıp bitkiyi aramalarına karşın, bitkinin doğal ortamında bulunamadığını söyledi. Amasya lalesinin çok değerli bir bitki olduğunun delillerinden birinin, fotoğrafının Türkiye Bitkileri Listesi kitabına kapak olması olduğuna değinen Prof. Dr. Arzu Cansaran, filamentlerinin kırmızı renkte olması ve tepallerinin iç taban kısmında da siyah yuvarlık bir noktanın bulunmamasının cinsin en bariz özellikleri olduğunu vurguladı. Bu özel cinsin 132 yıl evvel Avrupa’ya götürülmesi sayesinde yine kazandırıldığına işaret eden Cansaran, “Bugün için tahminen biyokaçakçılık olarak söz edebiliriz. Vaktinde yurtdışına soğanları götürülen Amasya yitik lalesinin tekrar Amasya’ya, anavatanına dönmesi Amasyalı bir botanikçi olarak son derece memnunluk verici” diye konuştu.
Vali Bakan, lale tohumlarını ekti
Projeyle ilgili Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar Amasya Şubesi Müdürü Habibe Yolcu’dan bilgiler alan Amasya Valisi Başkan Bakan da lale tohumlarını elleriyle takım üzerlerini örttü. Bu özel tıbbın tekrar doğduğu topraklarla buluşmasının memnunluğunu yaşadıklarını vurgulayan Vali Bakan, “Bundan yıllar önce Merzifon Amerikan Koleji’ndeki bir hocanın tabiatta bulduğu bu tohumu İtalya’ya götürmesi ve oradan gittiği İngiltere’den tekrar Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Tabiat Muhafaza ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü iş birliğiyle tekrar Amasya’ya, anavatanına dönmesini sağladık” biçiminde konuştu.