Türkiye’deki barajların kalbine yerli “yüksek teknoloji” yerleştiriliyor
YÖK ve Elektrik Üretim AŞ ile ortaklaşa yürütülen proje kapsamında, Türkiye'deki hidroelektrik santrallerinde elektrik enerjisi üreten ve "barajların kalbi" olarak nitelendirilen hidro-generatör, ilk kez yerli ve milli teknolojiyle hayata geçirildi.
YÖK-EÜAŞ işbirliğindeki Enerji Akademi Programı kapsamında yerli ve milli generatör teknolojisini hayata geçirmek üzere desteklenmeye hak kazanan Hidroelektrik Santral Generatör Tasarımı ve İmalatı (EGEN) Projesi'nin yürütüldüğü ODTÜ Laboratuvarı, kapılarını AA'ya açtı.
Projenin yürütücüsü ODTÜ Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ozan Keysan, yenilenebilir enerji, elektrik makineleri tasarımı ve güç elektroniği konularında Ar-Ge çalışmaları yaptıklarını ifade etti.
Keysan, desteklenmeye hak kazanan projelerinin enerji alanında hayata geçirilecek 24 proje arasında olduğunu belirtti.
Suyun türbine vurmasıyla birlikte elektrik üretimi sağlayan generatörlerin, hidroelektrik santrallerinin bir anlamda "kalbi" olduğunu belirten Keysan, "Türkiye'de enerji ithalatının giderilmesi için yenilenebilir enerjinin kullanımı çok önemli. Ülkemiz aslında akarsu kaynakları olarak oldukça zengin. Hidroelektrik santrallerinin kurulu gücü toplam elektrik üretimimizin yaklaşık yüzde 30'unu karşılıyor. Norveç'ten sonra Avrupa'da ikinci en çok hidroelektrik santral kurulu gücü Türkiye'de bulunmakta." diye konuştu.
Türkiye'deki barajların elektrik üretimindeki kalbi olan generatörlerin ve elektriksel ekipmanların hepsinin ithal edildiğini vurgulayan Keysan, yerli ve milli üretimle hayata geçirilecek projeye ilişkin şu bilgiyi verdi:
"Projemizin amacı, Türkiye'de yerli hidroelektrik santral generatör tasarımı kabiliyeti geliştirmek. Sadece tasarımla kalmayıp EÜAŞ ortaklığıyla ürettiğimiz ilk prototipi Sarıyar Hidroelektrik Santrali'ne kuracağız. Burada elde ettiğimiz bilgi birikimi ile diğer santraller için de tasarım ve üretim potansiyeline kavuşmayı hedefliyoruz. EGEN Projesi'nde, diğer araştırma projelerinden farklı olarak sadece üniversite tarafından gerçekleştirilip sanayiye sunulmasının aksine EÜAŞ tarafında da insan kaynağının geliştirilmesine önem veriyoruz. Enerji Akademisi kapsamında EÜAŞ personeline üniversitede ısıl, yapısal ve elektromanyetik konularında diğer akademisyenlerle birlikte eğitimler veriyor ve onların da tasarım yetkinliğini kazanmasını hedefliyoruz. Türkiye'de hidroelektrik santralleri konusunda EÜAŞ ile ortak bir tasarım ve Ar-Ge ofisi oluşturma hedefimiz bulunmakta.”
Keysan, Türkiye'nin enerji üretiminde dışa bağımlılığına işaret ederek hidroelektrik santrallerin yenilenebilir enerji kaynaklarında büyük önem taşıdığını vurguladı.
Tasarladıkları generatörle ilgili Keysan, "Sarıyar santralinde 4 ünite var. Geliştirdiğimiz 44 megavat gücündeki generatörün Sarıyar Hidroelektrik Santrali'nde bu yıl itibarıyla devreye alınmasını hedefliyoruz. Bir günlük elektrik üretimi ile ülke ekonomisine 2,5 milyon lira katkı sağlayacak, verim yüzde 95'lerden yüzde 97,5'e yükselecek. Tüm diğer barajlarla birlikte düşündüğümüz zaman projenin çok yüksek ekonomik getirisi potansiyeli söz konusu." dedi.
Türkiye'de çok sayıda büyük barajlı hidroelektrik santralleri bulunduğuna dikkati çeken Keysan, şunları söyledi:
"Santrale göre değişmekle birlikte hidro-generatörlerin beklenen ömrü 30-40 yıl. Bu süreden sonra bu ekipmanların teknolojinin de gelişmesiyle yenilenmesi planlanıyor. Vizyonumuzda, Türkiye'de ekonomik ömrünü tamamlayacak diğer barajlarımızdaki generatörlerin uzun vadede yenilenerek hepsinin yerli olarak üretilmesi bulunuyor. Türkiye'de ilk kurulan santrallerin ekonomik ömürleri de önümüzdeki yıllarda dolacak. İkinci yenilenmelerinde ithal yerine yerli ürünlerimizi kullanmayı hedefliyoruz."
Rüzgar türbini de tasarlandı
Ozan Keysan, barajlardaki generatörlerin yerli ve milli olmasının önemine işaret ederek, şöyle konuştu:
"Yabancı bir firmanın tasarımına sahip olduğunuzda aslında sistemde bir değişiklik yapmak istediğinizde ya da bakım onarım ihtiyacı olduğunda o firmaya her zaman bağımlısınız. Bunun da ekonomik zorlukları var. Burada elde edilen bilgi birikimini sadece hidroelektrik santralleri açısından düşünmemek lazım. Elektrik makineleri tasarımı ülkemiz için oldukça önemli. Bu projeye başlamadan önce rüzgar türbin generatörü tasarımını da tamamladık. ASELSAN'ın EÜAŞ ortaklığıyla geliştirdiği yerli rüzgar türbin tasarımı var, bu türbin 4 megavat gücünde olacak. Bu rüzgar türbininin generatörlerini de ODTÜ ekibi olarak tasarladık ve Aksaray'da yerli üretim gerçekleştiriliyor. Yerli rüzgar türbininin de önümüzdeki yıl Alaçatı'da kurulması hedefleniyor. Elektrik makinaları tasarımı yetkinliğinin endüstride de birçok kullanım alanı var. Elektrik motorları, imalat sektöründen, uçaklara, gemilere ve trenlere kadar pek çok alanda kullanılıyor. Buradaki bilgi birikiminin aslında diğer sektörlere uygulanması gayet olası."
Keysan, tasarımını yaptıkları generatörle ilgili, "Gücü artırmak yerine verimi daha iyileştirmeyi seçtik. Sarıyar Barajı'ndaki mevcut generatörün verimi, yüzde 95'ler dolayında. Yeni generatörde yüzde 97,5'luk verimleri öngörüyoruz. Bilgisayarlı tasarım, yeni malzemelerin efektif kullanımı gibi parametreler daha yüksek verimlerin elde edilmesi mümkün oluyor." bilgisini paylaştı.
Elektrik makineleri tasarımının disiplinler arası bir alan olduğunun altını çizen Keysan, şunları kaydetti:
"Projemizde de hem makine hem elektrik mühendisliğinden akademisyenler yer alıyor. Tasarladığımız generatör, 12 bin 800 voltta çalışıyor. Yüksek gerilimlerde çalıştığı için malzeme özellikleri önemli. Tasarımlarımızda, 3 boyutlu sonlu elemanlar yöntemini kullanıyoruz. EÜAŞ'ın sahadan gelen bilgisini üniversiteyle paylaşması bizim için oldukça değerli. EÜAŞ tesislerinde üretilen malzemelerin testleri laboratuvarlarımızda yapılıyor ve üretim başlamadan önce prototipleri doğrulama imkanımız oluyor."
Gençlere "ülkeye dön" çağrısı
Yurt dışında doktorasını tamamladıktan sonra ülkesinde çalışmayı seçen ODTÜ'lü Ozan Keysan, gençlere şu tavsiyelerde bulundu:
"2009-2014 yıllarında Edinburgh Üniversitesinde rüzgar türbinleri ile dalga ve gel-git enerjisinden elektrik üretimi konusunda doktora yaptım. Yurt dışında bilgi birikimini artıran gençlerimizin de ülkemize dönmesini temenni ediyorum. Türkiye'de elimizi taşın altına koymamız gereken noktalar var." (AA)
Çanakkale Savaşı döneminde mezun veremeyen Anadolu’nun ilk lisesi, 140’ıncı yılını kutluyor
Anadolu’nun birinci, Türkiye’nin ise üçüncü lisesi olma özelliğini taşıyan ve 1. Dünya, Balkan ve Kurtuluş Savaşlarında tüm öğrencileri cepheye gittiğinden dolayı mezun veremeyen Kastamonu Abdurrahmanpaşa Lisesi, 140’ıncı kuruluş yılını kutluyor.
20 Nisan 1885’ten bu yana koca bir eğitim çınarı olarak Kastamonu’da hizmet vermeye devam eden Anadolu’nun birinci, Galatasaray ve İstanbul Lisesinden sonra Türkiye’nin üçüncü, yeniden Türkiye’nin birinci resmi lisesi olma özelliğini taşıyan Kastamonu Abdurrahmanpaşa Lisesinde 140’ıncı kuruluş yılı heyecanı yaşanıyor. Kastamonu, 1. Dünya, Balkan ve Kurtuluş Savaşlarında en çok şehit veren vilayetlerin başında geliyor. Bu kapsamda 1. Dünya, Balkan ve Kurtuluş Savaşlarında 1914-1918 yılları ortasında Kastamonu Abdurrahmanpaşa Lisesi’nden 120 öğrenci kara tahtaya "Hocam, biz vatan için cepheye gidiyoruz; bizi yok yazmayınız" notunu düşerek cepheye savaşmaya gitmiştir. Kastamonu Abdurrahmanpaşa Lisesi, savaş yıllarında lise kısmı şubelerinin birçoğunu açamadığı üzere mezun da veremedi. Lisenin cepheye giden öğrencilerinden büyük bir kısmı geri dönemeyerek şehit düşmüştür.
Yurdun dört bir tarafından Kastamonu’ya gelen okulun mezunları, devir arkadaşları ile bir yandan hasret giderirken, başka yandan da lise tarafından düzenlenen kutlama programına katıldı.
"Gençlerimizi, donanımlı ve gelecek yüzyılı kurgulayacak gençler yetiştirme çabası içerisindeyiz"
Abdurrahmanpaşa Lisesi Okul Müdürlüğü ile Abdurrahmanpaşa Lisesi Mezunları Derneği tarafından Halk Eğitim Merkezinde gerçekleştirilen kutlama programında konuşan Kastamonu Ulusal Eğitim Müdürü Hasan Gümüş, "Abdurrahmanpaşa Lisesi’nden devlet için, millet için çok değerli bireyler yetişmiştir. Bu okulumuz, yeri gelmiş cephede bulunmuş, yeri gelmiş eline kalem almış, yeri gelmiş öteki mecralarda bu vatan için, bu millet için uğraş sarf etmiş. Bugün büyük ve güçlü bir Türkiye’nin oluşması için bundan sonraki süreçte de birebir azim ve kararlılıkla buradan mezun olacak, Kastamonu’dan mezun olacak tüm gençlerimizi en işi formda yetiştirme çabası içerisinde olacağız. Sizlerin de ben, vereceğiniz değerli takviyelerle inşallah çok daha büyük bir Türkiye inşa edecekler. Zira bizler inanıyoruz ki, bizim yetiştirdiğimiz gençlerimize şu anda dünyadaki tüm insanlık bu gençleri bekliyor. Bizler bunu biliyoruz ve bu inançla da gençlerimizi, donanımlı, gelecek yüzyılı kurgulayacak gençler yetiştirme uğraşı içerisindeyiz ki bu, Abdurrahmanpaşa Lisesi içerisinden çıkacak gençlerimizi de inşallah hem bu ülkenin hem de tüm dünya insanlığının faydasına olacak ve onlara yol aydınlığı olacaktır" dedi.
"Bu salonda her şiir, her alkış, her gözyaşı, geçmiş ile gelecek ortasında kurduğumuz köprünün bir parçasıdır"
Abdurrahmanpaşa Lisesi Okul Müdürü Hüseyin Mısırlıoğlu ise, "Bugün burada sadece bir yıldönümünü değil, bir tarihin, bir ruhun ve bir aidiyetin 140 yıllık hikayesini kutlamak için toplandık. 1885 yılında Osmanlı’nın mektebi olarak temelleri atılan, sonrasında Cumhuriyetin aydınlığıyla büyüyen ve bugün çağdaş Türkiye’nin eğitim emektarlarından biri haline gelen Abdurrahmanpaşa Lisesi, yalnızca bir okul değil, bir medeniyet tasarrufunun, bir karakter inşasının ismidir. Bir yol düşünün ki sadece bilgi öğretmiyor, tıpkı vakitte gençliğe istikamet, millete sadakat, vatana aşk, beşere umut öğretiyor. Bir okul düşününki yalnızca birey yetiştirmiyor, karakter dokuyor, vicdan şekillendiriyor, ruh inşaa ediyor. Bu okul, işte bu topraklarda hepimizin gönlünde yaşayan Abdurrahmanpaşa Lisesi’dir. Bugün burada yalnızca kurucumuz Abdurrahman Nurettin Paşa’nın vizyonunu değil, birebir vakitte onu izleyen yüzlerce idealist öğretmenin, binlerce vefalı öğrencinin ortak hafızasını selamlıyoruz. Bugün burada geçmişte yazılmış kıssanın kahramanlarını anıyor birebir vakitte bu öyküyü yazmaya devam edecek genç yürekleri alkışlıyoruz. Bugün, bu salonda her şiir, her alkış, her gözyaşı, geçmiş ile gelecek ortasında kurduğumuz köprünün bir modülüdür. Biz bu köprüden yürürken gerimizde emek veren birçok öğretmeni, önümüzde yolumuzu aydınlatacak birçok öğrenciyi taşıyoruz" diye konuştu.
Abdurrahmanpaşa Lisesi Mezunları Derneği Başkanı Nurten Ciğerci de, "Koskoca geçen 140 yıl, neredeyse 1,5 asırlık koca bir çınar. Uygun ki yolumuz bu koca çınar liseden geçmiş. Bizi bu yolda yetiştiren tüm öğretmenlerimize, birlikte yürüdüğümüz tüm arkadaşlarımıza çok teşekkürler ediyorum. Kaybettiklerimizin de yerleri cennet olsun" tabirlerini kullandı.
Konuşmaların akabinde okulun mezunları tarafından mandolin konseri verildi. Okulun öbür mezunlarının da müzik söyleyerek eşlik ettiği şovun akabinde şiirler okundu ve zeybek oyunu sergilendi. Akabinde öğrencilerden oluşan okul korosu müziklerini seslendirdi. 70’li yıllara ilişkin pop müziklerinin de yer aldığı konser sonrası "Bizi Yok Yazmayın" bahisli kısa sinema izlendi. Okulun mezunlarının anılarının paylaşıldığı kutlama etkinliğinde öğrenciler tarafından hazırlanan "Ah Şu Gençler" bahisli tiyatro oyunu sahnelendi. Öğrencilerin, hem verdikleri konserde hem de oynadıkları tiyatro oyununda gösterdikleri performans davetliler tarafından büyük alkış aldı.
Okul marşının da daima bir ağızdan söylendiği kutlamalarda son olarak en yaşlı mezun olan Yavuz Ballık’a okulun plaketi takdim edildi. Kutlamalar, bugün içerisinde gerçekleştirilecek çelenk sunumu, stant açılışları ve söyleyişi ile devam edecek.
Suyun türbine vurmasıyla birlikte elektrik üretimi sağlayan generatörlerin, hidroelektrik santrallerinin bir anlamda "kalbi" olduğunu belirten Keysan, "Türkiye'de enerji ithalatının giderilmesi için yenilenebilir enerjinin kullanımı çok önemli. Ülkemiz aslında akarsu kaynakları olarak oldukça zengin. Hidroelektrik santrallerinin kurulu gücü toplam elektrik üretimimizin yaklaşık yüzde 30'unu karşılıyor. Norveç'ten sonra Avrupa'da ikinci en çok hidroelektrik santral kurulu gücü Türkiye'de bulunmakta." diye konuştu.
Türkiye'deki barajların elektrik üretimindeki kalbi olan generatörlerin ve elektriksel ekipmanların hepsinin ithal edildiğini vurgulayan Keysan, yerli ve milli üretimle hayata geçirilecek projeye ilişkin şu bilgiyi verdi:
"Projemizin amacı, Türkiye'de yerli hidroelektrik santral generatör tasarımı kabiliyeti geliştirmek. Sadece tasarımla kalmayıp EÜAŞ ortaklığıyla ürettiğimiz ilk prototipi Sarıyar Hidroelektrik Santrali'ne kuracağız. Burada elde ettiğimiz bilgi birikimi ile diğer santraller için de tasarım ve üretim potansiyeline kavuşmayı hedefliyoruz. EGEN Projesi'nde, diğer araştırma projelerinden farklı olarak sadece üniversite tarafından gerçekleştirilip sanayiye sunulmasının aksine EÜAŞ tarafında da insan kaynağının geliştirilmesine önem veriyoruz. Enerji Akademisi kapsamında EÜAŞ personeline üniversitede ısıl, yapısal ve elektromanyetik konularında diğer akademisyenlerle birlikte eğitimler veriyor ve onların da tasarım yetkinliğini kazanmasını hedefliyoruz. Türkiye'de hidroelektrik santralleri konusunda EÜAŞ ile ortak bir tasarım ve Ar-Ge ofisi oluşturma hedefimiz bulunmakta.”